Czy pedagogika Montessori zmienia świat?
Czy pedagogika Montessori zmienia świat?
Często rodzice mają poczucie, że tradycyjna szkoła i stosowane w niej metody nauczania nie są wystarczająco dobre i skuteczne. Coraz mniej przychylnie spoglądamy na skostniały system nauczania w polskich szkołach, który wydaje się stać w miejscu. Pedagodzy są sfrustrowani, a rodzice zaniepokojeni i jednym głosem pytają: czy nasze dzieci idą w dobrym kierunku?
Zmiana całego systemu na bardziej przyjazny i użyteczny to ciężka praca u podstaw. Można by uznać, że praca syzyfowa. Dlatego co i rusz pojawiają się przedszkola i szkoły wykorzystujące alternatywne metody nauczania i wychowania. Być może dzięki nim dzieci lepiej rozwiną swój potencjał? Tu warto wspomnieć o wcale nie tak nowej, bo ponad stuletniej, pedagogice Montessori. Na czym ona w zasadzie polega?
Szkoła według Marii Montessori – idea, koncepcje
Maria Montessori była niezwykłą kobietą, która zrewolucjonizowała współczesną pedagogikę i zmieniła podejście do wychowania i nauczania dzieci. Kiedyś i dziś pedagogika Montessori ma tyle samo zwolenników, co przeciwników.
Być może dlatego, że jej pierwotnym założeniem było otwarcie drogi do edukacji i rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami. Jednak metody Montessori z powodzeniem można, a nawet warto wykorzystywać u wszystkich dzieci. Niektórzy postrzegają je jako pewną filozofię, ale tak naprawdę jest to zbiór różnych treści, metod, zasad i form organizacji edukacji i wychowania.
Żeby ocenić, czy są dobre, najpierw warto się z nimi zapoznać. Pedagogikę Montessori określa się antyautorytarną, ponieważ stoi w opozycji do klasycznych metod nauczania, w których nauczyciel decyduje o przebiegu wychowania i edukacji, a dzieci muszą bezwzględnie się podporządkować. U Montessori dzieci znajdują się w centrum, mają dużą swobodę działania, a dorośli mają za zadanie ich wspierać i umożliwiać rozwój. Duże znaczenie ma podkreślanie indywidualności dzieci, które mają prawo rozwijać się w swoim tempie i kierunku.
Celem pedagogiki Marii Montessori jest wspieranie naturalnego rozwoju dziecka i przygotowanie go do życia w społeczeństwie. To duży skrót, ponieważ za tym kryje się mnóstwo wartości, teorii i metod, których podstawą są szacunek do dziecka i podmiotowość w wychowaniu.
Maria Montessori uważała, że każde dziecko jest inne, dlatego powinno się uczyć we własnym tempie i zgodnie ze swoimi możliwościami. Wychowawca (nauczyciel, opiekun, rodzic) ma za zadanie wspierać w indywidualnym rozwoju, dawać wolność i uczyć odpowiedzialności. Dlatego dzieci nie uczą się według sztywnego systemu wychowawczo-dydaktycznego – każde ma własny plan dostosowany do potrzeb i rozwoju.
Dziecko jest w centrum uwagi dorosłych, co niektórzy postrzegają jako wychowanie bez zasad czy bezstresowe wychowanie. Nie do końca tak jest, ponieważ wychowanie w duchu Montessori skupia się na rozwoju samodyscypliny, mądrości życiowej, odwadze, a także moralności. Dzieci uczą się miłości do pracy i porządku. Nauczyciele nie oceniają uczniów, jednak muszą tworzyć odpowiednie warunki edukacyjne, by mogły wybierać aktywności, odkrywać świat na swój sposób i we własnym
tempie. W ten sposób kształtują się ludzie samodzielni i niezależni.
Najważniejsze założenia szkoły montessoriańskiej:
• Brak rywalizacji
• Indywidualny rozwój
• Brak ocen, kar i nagród
• Otoczenie przyjazne dla dziecka
Założeniem pedagogiki Montessori jest przygotowanie dziecka do roli dorosłego, dlatego otoczenie i pomoce dydaktyczne są planowane w taki sposób, by w jak największym stopniu aktywizować do działania, angażować w poznawanie świata i zdobywanie wiedzy. Duże znaczenie ma indywidualizacja pod kątem rozwoju i zainteresowań dziecka. Uczeń ma swobodę w decydowaniu i planowaniu pracy, w ten sposób uczy się odpowiedzialności. Nie ma tu również miejsca na ocenianie, rywalizację, system kar i nagród – nagrodą jest satysfakcja z samodzielnie wykonanej
pracy.
Nauczanie według Montessori – jakie pomoce?
Warto pamiętać, że dla dzieci zabawa jest podstawową aktywnością i potrafią bawić się praktycznie wszystkim. Nie trzeba kupować skomplikowanych i drogich gadżetów – wystarczą takie najprostsze, ale pozwalające na poznawanie świata wieloma zmysłami. Często zwykłe drewniane klocki dostarczają więcej radości niż świecące zabawki interaktywne. I na tym m.in. opiera się filozofia Montessori.
Przygotowany materiał dydaktyczny musi być atrakcyjny, praktyczny, zrozumiały i stopniowany według stopnia trudności. Materiał jest tak skonstruowany, by dziecko mogło samodzielnie kontrolować i naprawiać swoje błędy. Ważna jest zasada ograniczenia, które polega na tym, że zawsze dostępny jest tylko jeden egzemplarz zabawki czy pomocy dydaktycznej. Uczy to m.in.cierpliwości – każdy musi poczekać na swoją kolej. Zabawki z reguły są proste, ale i bardzo ciekawe, dlatego zachęcają do wielokrotnego powtarzania danej czynności. Wiele z nich uczy praktycznych czynności.
Edukację Montessori dzieli się na 5 działów tematycznych:
1. Życie praktyczne;
2. Rozwój sensoryczny;
3. Edukacja matematyczna;
4. Wiedza o świecie;
5. Edukacja kosmiczna: tematy przyrodnicze i społeczne.
1. Przykładem do ćwiczeń życia praktycznego są kubki do przelewania wody, krosno do szycia,
korale do nawlekania, trampek do sznurowania, skrzyneczka do sortowania, warzywa do krojenia.
2. Ciekawe materiały do zabaw sensorycznych to np. klocki gumowe i klocki drewniane, drewniane
patyczki, dzwonki, gra zręcznościowa.
3. Do zabaw językowych polecamy literki magnetyczne, klocki z literkami i układankę literkową.
4. Z materiału matematycznego warto zwrócić uwagę na piramidę z kulek, figury geometryczne i
tablicę matematyczną.
5. Do poznawania zagadnień ze świata przyrody i społeczeństwa (edukacja kosmiczna) pomocne
będą np. drewniane mapy do układania, układ słoneczny, a także graficzne kalendarze urodzin i
ważnych dat.
Rola nauczyciela w szkole Montessori
Nauczyciel ma ważne zadanie, które polega przede wszystkim na przygotowaniu otoczenia do nauki i zachęcania dzieci do samodzielności, zarówno w nauce, jak i codziennych czynnościach, takich jak mycie, ubieranie się, sprzątanie. Nauczyciel troszczy się o ład i porządek, jednak bardziej pełni rolę obserwatora i pomaga tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Nie powinien przeszkadzać pracującym dzieciom, zmuszać do wykonywania danych czynności. Jego zadaniem jest proponowanie materiału i zachęcanie do pracy.
W przedszkolu czy szkole Montessori, jak i każdej innej placówce, z pewnością powinny pracować osoby kochające dzieci, cierpliwe, wyrozumiałe, potrafiące okazywać im szacunek i nienarzucające własnego światopoglądu. Dorosły powinien być gotowy do pomocy dziecku, jednak nie może go wyręczać. Jest to praca dla ludzi, którzy wychowanie traktują bardzo poważnie i zdają sobie sprawę, że jakość edukacji ma wpływ na obecny i przyszły świat.
Czy pedagogika Montessori ma wady?
Niektórzy pedagodzy uważają, że choć postulaty Marii Montessori były słuszne, to jednak trudno ich przestrzegać w prawdziwym życiu, które w końcu bywa trudne i niejednokrotnie kładzie kłody pod nogi.
Pojawiają się nawet głosy, że to utopia. Rodzice mogą być zaniepokojeni, że nie do końca wiedzą, czy i jakie postępy w nauce robią ich dzieci. Z kolei nauczyciele mogą mieć trudności z indywidualną pracą z każdym dzieckiem i kontrolą poziomu ich wiedzy. Twórcze, swobodne życie bez oceniania wydaje się piękne, jednak należy się zastanowić, czy jest do końca realne? Każdy rodzic powinien podjąć decyzję samodzielnie, w oparciu o swoje doświadczenia, poglądy oraz możliwości.
Warto podkreślić, że stosowanie metody Montessori w domu, przedszkolu lub szkole wymaga
odpowiedniego przygotowania przestrzeni, narzędzi oraz kadry.
Nie ma co ukrywać, że wymaga więcej wysiłku i zaangażowania, ale nagrodą są efekty. Nawet jeśli nie ma się możliwości od razu w 100% wychowywać zgodnie z zasadami Marii Montessori, to można z powodzeniem wykorzystywać wybrane elementy. Poza tym Montessori to nie jedyna antyautorytarna i alternatywna metoda nauczania i wychowania. Jest tylko jedną z możliwych opcji.
Przeczytaj również:
